Waarom luipaarden ook gestresseerd raken, volgens de zoölogie

Luipaarden zijn veelzijdige roofdieren. Deze ongrijpbare katten kunnen met succes elk leefgebied bezetten dat voldoende aantallen prooisoorten ondersteunt en dat voldoende dekking biedt voor hun hinderlaagachtige jachtstijl.

Luipaarden passen zich ook goed aan in afgestelde omgevingen in de buurt van menselijke activiteiten. Maar dit brengt hen vaak in conflict met mensen. In Zuid-Afrika is het sinds het einde van de jaren tachtig duidelijk dat, hoewel beschermde gebieden een belangrijke rol spelen bij het behoud van luipaarden, de meeste van de geschikte luipaardhabitat van het land buiten de grenzen van beschermde gebieden ligt, vaak op grond van privé- of gemeenschapsbezit.

Dit betekent dat luipaarden zich een weg moeten banen door het land dat zich toelegt op menselijke ontwikkeling, landbouw of mijnbouwmethoden. Als gevolg hiervan worden ze blootgesteld aan een reeks fysiologische, omgevings- en psychosociale factoren die stress zouden kunnen veroorzaken.

Acute stress is essentieel voor de overleving van vertebraten. Het jagen op een impala kan bijvoorbeeld op korte termijn stress opleveren, maar een succesvolle dood staat gelijk aan overleven. Daarentegen kunnen opeenvolgende of gelijktijdige stressoren die gedurende langere perioden worden ervaren, zoals het voortdurend vermijden van menselijke interactie, resulteren in chronische stress. Dit, in combinatie met andere factoren, zou van invloed kunnen zijn op de gezondheid en overleving van deze toch al kwetsbare soort op de lange termijn.

Maar hoe meet je de stressniveaus binnen een luipaardpopulatie zonder verder leed te veroorzaken? Ik was van plan een methode te ontwikkelen waarmee we een niet-invasieve beoordeling van de stressniveaus van vrijuitlopende luipaarden kunnen maken. Het bleek een nuttige benadering te zijn.

Mijn resultaten geven aan dat hoewel dieren relatief gewend waren op beide locaties, degenen die op de woonwijk wonen meer gestrest waren dan die in het wildreservaat. Zwangere vrouwen of die opvoeden van welpen hadden de hoogste (617 procent hoger) stresshormoonspiegels van alle gecontroleerde katten. Over het algemeen vonden we dat wilde mannelijke luipaarden minder variatie in hun stressniveaus vertoonden dan vrouwen, ongeacht of ze zich in een beschermd gebied bevonden of niet.

Deze methode biedt een nieuwe manier voor luipaardbiologen om deze ongrijpbare en iconische soort te volgen. Het kan ook helpen bij de ontwikkeling van strategieën om ze te beschermen en te behouden.

Stresshormonen

Wanneer we - luipaarden of mensen - een stressor waarnemen, activeert het centrale zenuwstelsel de afgifte van hormonen die inwerken op de hersenen. Bijna onmiddellijk releases de hypofyse hormonen in de bloedbaan en veroorzaakt een bijna onmiddellijke afscheiding van adrenaline. Dit mobiliseert energie die de hartslag en de bloedtoevoer naar de spieren verhoogt, zodat we de fysieke middelen hebben om de dreiging het hoofd te bieden - of weg te rennen.

In de loop van de volgende uren, geven de bijnieren glucocorticoïden - een type van steroid hormoon - in het bloed vrij. Deze glucocorticoïden (cortisol of corticosteron, afhankelijk van de soort) worden gemetaboliseerd in de lever. Na het metabolisme worden ze via de gal uitgescheiden in de darmen en uit het lichaam in de feces. Ze kunnen ook via de nieren naar de blaas reizen om in de urine te worden uitgescheiden.

Eerdere studies hebben aangetoond dat glucocorticoïdenconcentraties betrouwbare indica- toren zijn voor een individu. Dat maakt glucocorticoïde metabolieten zeer bruikbare fysiologische indicatoren om stress te meten. In deze studie gebruikten we scat om de stressniveaus van vrij varende luipaarden te controleren.

We hebben twee luipaardpopulaties gevolgd. Eén bestond uit zeven bekende personen die woonden op een woonwijk in Hoedspruit, een stad ten westen van het Kruger National Park, het grootste natuurreservaat van Zuid-Afrika. De andere bestond uit ongeveer 27 luipaarden die in een beschermd gebied naast het park wonen.

De wetenschap toepassen

We begonnen het onderzoek door fecale monsters en observatiegegevens van luipaarden te verzamelen in twee in gevangenschap levende faciliteiten. We gebruikten het fecale materiaal om te evalueren welke van de vijf gekozen enzymimmuuntests het meest geschikt waren om veranderingen in de glucocorticoïdconcentraties in de ontlasting op te vangen. Enzymimmunoassays zijn algemeen aanvaarde analytische hulpmiddelen voor het detecteren van bepaalde antigenen of antilichamen in biologische monsters.

De luipaarden in gevangenschap werden gemonitord om te bepalen hoe lang het eten duurde om door hun systemen te bewegen, dus we wisten hoe lang we moesten wachten voordat we een monster konden nemen. Het stelde ons ook in staat te bepalen hoe lang na de ontlasting de hormonen stabiel genoeg bleven om te meten. Vervolgens hebben we deze informatie gebruikt om de concentraties glucocorticoïden in de ontlasting van onze twee groepen wilde luipaarden te vergelijken.

Nu de methode gevalideerd is, hopen we deze te gebruiken om verder te onderzoeken hoe zwangerschap, vervolging buiten beschermde gebieden, niveaus van toeristische activiteit en omgevingsfactoren bijdragen aan de stressniveaus van deze iconische Afrikaanse soort.

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd op The Conversation door Andrea Webster. Lees hier het originele artikel.