De Etna: Waarom de iconische vulkaan van Sicilië in de Ionische zee glijdt

Eén centimeter per jaar verplaatsen klinkt vrij traag, maar het is razendsnel voor een berg. Het is ook precies hoe snel de grote berg Etna van Sicilië in de Ionische Zee glijdt. Op meer dan 10.000 voet hoogte is de Etna de grootste actieve vulkaan van Italië, maar langzaam wordt hij vernederd terwijl hij dieper in het water eromheen zakt. Nu, in een krant die woensdag is gepubliceerd Science Advances, wetenschappers leggen uit waarom het massieve monument in de zee glijdt - en waarschuwt de lokale bevolking voor een mogelijk rampzalige ineenstorting.

De vernietiging van de Etna zou catastrofaal zijn, maar het zou niet ongekend zijn. "We weten uit het geologische record dat vulkanen met gravitationele instabiliteit zijn ingestort", vertelt Morelia Urlaub, Ph.D., een marine-geodynamica-onderzoeker bij GEOMAR Helmholtz Center for Ocean Research Kiel in Duitsland en de eerste auteur van het papier, omgekeerde. "Er kan dus een kans zijn dat de flank van de Etna ook ineenstort en een aardverschuiving veroorzaakt die snel de zee ingaat - wat een tsunami zou veroorzaken." Begrijpen hoe en waarom de vulkaan beweegt en verschuift, helpt wetenschappers het publiek te informeren over de risico's die ze lopen gezicht door in de schaduw van de Etna te leven.

De precaire toestand van de vulkaan zou geen groot probleem zijn als het in het midden van nergens was. Helaas is het omringd door steden, dorpen en boerderijen, waar de lokale wijnindustrie profiteert van de vruchtbare vulkanische bodem. Ongeveer 8.000 jaar geleden werd gedacht dat de oostflank was ingestort, waardoor een tsunami ontstond die een kustgemeenschap verwoestte in het huidige Israël, meer dan 1000 mijl verderop in de Middellandse Zee.

Eerdere verklaringen voor de afdaling van de vulkaan concentreerden zich op de beweging van magma of de eenvoudige zwaartekracht, maar het was onmogelijk om de effecten van deze twee krachten te scheiden. Om tot een goed einde te komen, hebben Urlaub en haar team een ​​ingenieuze strategie bedacht waarbij de zeebodem in kaart werd gebracht met elektronische apparaten.

Ze plaatsten een reeks van vijf transponders op de bodem van de oceaan, met enkele aan elke kant van de grens tussen de flank van de vulkaan en de rest van de zeebodem. Deze transponders, die ongeveer 25 mijl van de centrale krater van de vulkaan waren, brachten hun posities over op onderzoekers en schilderden een doorlopend beeld van de beweging van de flank van de vulkaan. Ze bleven daar van april 2016 tot juli 2017, en gedurende het grootste deel van deze periode bleven ze op dezelfde posities. Maar in mei 2017 maakten ze meer dan 10 dagen lang een opname waarbij hun posities ongeveer 1,5 inch (4 centimeter) ten opzichte van elkaar veranderden. Deze verschuiving kwam overeen met een verschuiving in de breuklijn die niet een aardbeving veroorzaken, wat aangeeft dat de Etna nog vaker verschuift dan onderzoekers ooit hadden vermoed.

"De studie toont aan dat de flankbeweging zich uitstrekt tot diep in de zee en een veel groter gebied beïnvloedt dan eerder bekend was," zegt Urlaub. "Het feit dat er beweging zo ver weg is van het werkelijke hart van de vulkaan (de magmakamer) betekent dat de flankbeweging niet wordt veroorzaakt door opkomend magma dat de zuidoostelijke flank een horizontale duw geeft (zoals eerder werd gedacht), maar dat de belangrijkste bestuurder van de glijdende flank is zwaartekracht."

Kortom, terwijl eerder onderzoek suggereerde dat een enorme vulkaanuitbarsting de gebeurtenis zou kunnen zijn die de Etna destabiliseert en ervoor zorgt dat een groot deel ervan instort, blijkt dat het meer algemene voorkomen van verschuivingen in de tektonische plaat eigenlijk de factor kan zijn die duwt de vulkaan over de rand. Een dergelijke verschuiving en ineenstorting kan zelfs een uitbarsting veroorzaken, waardoor de potentiële schade wordt vermenigvuldigd. Alles bij elkaar genomen suggereren deze bevindingen dat in de geschiedenis van de Etna's instortingen typisch niet gebeurden als gevolg van flitsende vulkaanuitbarstingen, maar als het resultaat van veel minder indrukwekkende plaatverschuivingen.

Dus hoeveel van een gevaar stelt de Etna momenteel voor de visser, wijnbouwers en andere inwoners van Catania, de stad die op de instortende flank van de vulkaan ligt?

"Momenteel is het nauwelijks merkbaar voor mensen die er wonen", zegt Urlaub. "Sommige wegen moeten vaak opnieuw geplaveid worden vanwege breuken en huizen hebben nieuwe verf nodig om breuken te bedekken." Dus voor nu klinkt het alsof Sicilianen die in de schaduw van de Etna leven veilig zijn, maar verder onderzoek zal onthullen hoe veilig hun kinderen en kleinkinderen zullen zijn.