Wat zijn "Little Curies"? Hoe wetenschapper Marie Curie een WWI-held werd

Vraag mensen om de beroemdste historische vrouw van de wetenschap te noemen en hun antwoord zal waarschijnlijk zijn: Madame Marie Curie. Duw verder en vraag wat zij heeft gedaan, en zij zouden kunnen zeggen dat het iets was dat verband hield met radioactiviteit. (Ze ontdekte zelfs de radio-isotopen radium en polonium.) Sommigen weten misschien ook dat zij de eerste vrouw was die een Nobelprijs won. (Ze won er zelfs twee.)

Maar weinigen zullen weten dat ze ook een grote held van de Eerste Wereldoorlog was. In feite zou een bezoeker van haar laboratorium in Parijs 100 jaar geleden haar radium niet op het terrein hebben gevonden. Haar radium was ondergedoken en ze was in oorlog.

Voor Curie begon de oorlog begin 1914, toen Duitse troepen op weg waren naar haar geboorteplaats Parijs. Ze wist dat haar wetenschappelijk onderzoek in de wacht moest worden gezet. Dus verzamelde ze haar hele voorraad radium, stopte het in een met lood beklede container, vervoerde het met de trein naar Bordeaux - 375 mijl verwijderd van Parijs - en liet het achter in een kluisje bij een lokale bank. Daarna keerde ze terug naar Parijs, ervan overtuigd dat ze haar radium zou terugwinnen nadat Frankrijk de oorlog had gewonnen.

Omdat het onderwerp van haar levenswerk ver weg verborgen was, had ze nu iets anders te doen. In plaats van de onrust te ontvluchten, besloot ze mee te doen aan het gevecht. Maar hoe kan een vrouw van middelbare leeftijd dat doen? Ze besloot haar wetenschappelijke vaardigheden te richten op de oorlogsinspanning; geen wapens maken, maar levens redden.

X-stralen ingezet bij de oorlogsinspanning

Röntgenstralen, een soort elektromagnetische straling, werden in 1895 ontdekt door Curie's collega Nobelprijswinnaar Wilhelm Roentgen. Zoals ik in mijn boek beschrijf Strange Glow: The Story of Radiation, bijna onmiddellijk na hun ontdekking, begonnen artsen röntgenfoto's te gebruiken om botten van patiënten te visualiseren en vreemde voorwerpen te vinden - zoals kogels.

Maar aan het begin van de oorlog werden röntgentoestellen nog steeds alleen gevonden in stadsziekenhuizen, ver van de slagvelden waar gewonde troepen werden behandeld. De oplossing van Curie was om de eerste "radiologische auto" uit te vinden - een voertuig met een röntgenapparaat en fotografische apparatuur in de donkere kamer - die naar het slagveld kon worden gereden waar legerchirurgen röntgenstralen konden gebruiken om hun operaties te begeleiden.

Een belangrijk obstakel was de behoefte aan elektrisch vermogen om de röntgenstralen te produceren. Curie loste dat probleem op door een dynamo - een type elektrische generator - op te nemen in het ontwerp van de auto. De door aardolie aangedreven automotor zou dus de vereiste elektriciteit kunnen leveren.

Gefrustreerd door vertragingen bij het verkrijgen van financiering van het Franse leger, benaderde Curie de Unie van Vrouwen van Frankrijk. Deze filantropische organisatie gaf haar het geld dat nodig was om de eerste auto te produceren, die uiteindelijk een belangrijke rol speelde in de behandeling van de gewonden in de Slag bij Marne in 1914 - een grote geallieerde overwinning die de Duitsers ervan weerhield Parijs te betreden.

Meer radiologische auto's waren nodig. Dus maakte Curie gebruik van haar wetenschappelijke invloed om rijke Parijse vrouwen te vragen voertuigen te doneren. Al snel had ze er 20, die ze had uitgerust met röntgenapparatuur. Maar de auto's waren nutteloos zonder getrainde röntgentroepen, dus Curie begon vrouwelijke vrijwilligers op te leiden. Ze rekruteerde 20 vrouwen voor de eerste training, die ze samen met haar dochter Irene, een toekomstige Nobelprijswinnaar zelf, onderwees.

Het curriculum omvatte theoretische instructie over de fysica van elektriciteit en röntgenstralen en praktische lessen in anatomie en fotografische verwerking. Toen die groep zijn training had beëindigd, vertrok het naar het front en Curie trainde vervolgens meer vrouwen. Uiteindelijk kregen in totaal 150 vrouwen röntgenstraining van Curie.

Niet tevreden om alleen haar stagiairs naar het front te sturen, Curie zelf had haar eigen "kleine Curie" - zoals de radiologische auto's die bijnamen hadden - die ze naar voren bracht. Dit vereiste van haar dat ze moest leren rijden, van platte banden moest wisselen en zelfs enige rudimentaire automonteurs moest beheersen, zoals het schoonmaken van carburateurs. En ze had ook te maken met auto-ongelukken. Toen haar chauffeur in een greppel reed en het voertuig omver wierp, richtten ze de auto op, repareerden de beschadigde uitrusting zo goed mogelijk en gingen weer aan het werk.

Naast de mobiele kleine Curies die rond het gevechtsfront reisden, hield Curie ook toezicht op de bouw van 200 radiologische kamers in verschillende vastveldziekenhuizen achter de gevechtslinies.

X-Rays 'Long Shadow voor Marie Curie

Hoewel er maar weinig of geen röntgenfoto's van vrouwen raakten als gevolg van een gevecht, waren ze niet zonder hun slachtoffers. Velen leden brandwonden door overmatige blootstelling aan röntgenstralen. Curie wist dat zulke hoge blootstellingen toekomstige gezondheidsrisico's opleverden, zoals kanker op latere leeftijd. Maar er was geen tijd geweest om röntgenstralenveiligheidspraktijken voor het veld te perfectioneren, dus veel röntgenfotografen waren overbelicht. Ze maakte zich hier veel zorgen over en schreef later een boek over röntgenstralenveiligheid dat ze uit haar oorlogservaringen had getrokken.

Curie overleefde de oorlog, maar was bezorgd dat haar intense röntgenonderzoek uiteindelijk haar ondergang zou veroorzaken. Jaren later kreeg ze aplastische bloedarmoede, een bloedaandoening die soms werd veroorzaakt door een hoge blootstelling aan straling.

Velen veronderstelden dat haar ziekte het resultaat was van haar decennia van radiumwerk - het is algemeen bekend dat geïnternaliseerd radium dodelijk is. Maar Curie heeft dat idee afgewezen. Ze had zichzelf altijd beschermd tegen het innemen van radium. In plaats daarvan schreef ze haar ziekte toe aan de hoge röntgenfoto's die ze tijdens de oorlog had ontvangen. (We zullen waarschijnlijk nooit weten of de röntgenfoto's in oorlogstijd hebben bijgedragen tot haar dood in 1934, maar een greep uit haar overblijfselen in 1995 toonde aan dat haar lichaam inderdaad vrij was van radium.)

Als de eerste beroemdheid van de wetenschap, kan Marie Curie nauwelijks een onbezongen held genoemd worden. Maar de algemene weergave van haar als een eendimensionaal persoon, die in haar laboratorium zwoegt met het doelbewuste doel om de wetenschap te bevorderen omwille van de wetenschap, is verre van waar.

Marie Curie was een multidimensionaal persoon, die hardnekkig werkte als zowel een wetenschapper als een humanitair persoon. Ze was een sterke patriot van haar geadopteerde vaderland en emigreerde vanuit Polen naar Frankrijk. En ze profiteerde van haar wetenschappelijke faam in het belang van de oorlogsinspanning van haar land - door de winst van haar tweede Nobelprijs te gebruiken om oorlogsobligaties te kopen en zelfs haar nobele medailles te smelten om ze in contanten om te zetten om meer te kopen.

Ze stond niet toe dat haar geslacht haar belemmerde in een door mannen gedomineerde wereld. In plaats daarvan mobiliseerde ze een klein leger vrouwen in een poging om menselijk leed te verminderen en de Eerste Wereldoorlog te winnen. Door haar inspanningen wordt geschat dat het totale aantal gewonde soldaten dat röntgenonderzoeken ontving tijdens de oorlog meer dan één miljoen bedroeg.

Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd op The Conversation door Timothy J. Jorgensen. Lees hier het originele artikel.